OCOP - Động lực xanh cho phát triển nông thôn bền vững ở Lào Cai

Chỉ tính riêng trong 7 tháng đầu năm 2025, Lào Cai đã tổ chức 14 lượt đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, công nhận thêm 62 sản phẩm mới – vượt 14,8% so với kế hoạch đề ra. Đến nay, toàn tỉnh có tổng cộng 604 sản phẩm OCOP đạt từ 3 đến 5 sao, trong đó có 553 sản phẩm đạt 3 sao, 49 sản phẩm đạt 4 sao và 2 sản phẩm vươn tới mức 5 sao. Những con số ấy không chỉ thể hiện sự sôi động trong sản xuất mà còn cho thấy chất lượng sản phẩm đang ngày càng được nâng cao, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường.

Các sản phẩm OCOP của Lào Cai đa dạng về chủng loại, trải dài từ nhóm thực phẩm – chiếm ưu thế với 479 sản phẩm, đến đồ uống, dược liệu, thủ công mỹ nghệ, sản phẩm du lịch và sinh vật cảnh. Không ít sản phẩm đã vươn xa khỏi biên giới tỉnh, khẳng định vị thế trên thị trường cả nước, có mặt trong các chuỗi siêu thị, trung tâm thương mại lớn như chè Shan tuyết Suối Giàng, gạo Séng cù Mường Vi, miến đao Giới Phiên, ruốc cá hồi Sa Pa, tinh bột nghệ Mạnh Hương…

Hiện toàn tỉnh có 304 chủ thể tham gia chương trình OCOP, bao gồm 148 HTX, 102 hộ gia đình, 39 doanh nghiệp và 15 tổ hợp tác. Điều đặc biệt là có tới 117 chủ thể do phụ nữ làm đại diện và 105 chủ thể là người dân tộc thiểu số. Sự hiện diện mạnh mẽ của phụ nữ và đồng bào vùng cao trong chương trình OCOP không chỉ làm nổi bật tính cộng đồng mà còn cho thấy chương trình đang đi đúng hướng trong việc bao trùm mọi đối tượng, tạo cơ hội kinh tế công bằng hơn cho người dân.

Thành công của các HTX tiêu biểu như HTX Nông Lâm nghiệp Vạn An là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của OCOP. Từ một xã nghèo vùng cao, nơi người dân chủ yếu sống bằng sản xuất tự cung tự cấp, sự ra đời của HTX Vạn An năm 2021 dưới sự dẫn dắt của chị Ngân Thị Trang – một phụ nữ dân tộc thiểu số – đã tạo bước ngoặt đáng kể. HTX đã xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn sinh học, sản xuất trà thảo dược theo chuỗi liên kết khép kín từ trồng trọt, chế biến đến tiêu thụ. Ngoài việc tạo việc làm thường xuyên cho 20 lao động và hàng chục lao động thời vụ, HTX còn mạnh dạn chuyển đổi số, mở rộng kênh bán hàng qua các nền tảng như Shopee, Tiktok Shop, Lazada… và xuất khẩu sang thị trường khó tính như Hoa Kỳ với khoảng 100.000 gói trà mỗi năm. Doanh thu của HTX dao động từ 750–850 triệu đồng/tháng, lợi nhuận khoảng 1,5 tỷ đồng/năm. Ba sản phẩm của đơn vị đã đạt OCOP 3 sao, hai sản phẩm khác đang hoàn tất hồ sơ.

Tương tự, HTX Chế biến thực phẩm sạch Gia Phú cũng đang tạo dấu ấn riêng với 5 sản phẩm OCOP 3 sao như thịt trâu sấy, thịt lợn hun khói, xúc xích lợn… Bình quân mỗi tháng, HTX đưa ra thị trường 3 tạ thịt sấy – tương đương 1 tấn nguyên liệu tươi – tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân trong chuỗi chăn nuôi – chế biến – tiêu thụ. Theo Giám đốc HTX, bà Vũ Thị Thắm, “OCOP không chỉ là tấm giấy thông hành, mà còn là thước đo để chúng tôi và bà con không ngừng cải tiến sản phẩm theo hướng sạch hơn, ngon hơn và phù hợp hơn với thị trường”.

Những mô hình HTX thành công không chỉ mang lại thu nhập cho người dân mà còn góp phần xóa đói giảm nghèo rõ rệt. Theo thống kê, đến giữa năm 2025, toàn tỉnh còn 20.411 hộ nghèo (chiếm 11,24%) và 18.058 hộ cận nghèo (chiếm 9,94%). So với năm 2023, tỷ lệ hộ nghèo giảm 3,7%, tương ứng 6.380 hộ thoát nghèo – một con số rất đáng khích lệ trong bối cảnh phát triển nông thôn hiện nay.

Chương trình OCOP cũng nhận được sự quan tâm lớn từ phía chính quyền địa phương với hàng loạt chính sách khuyến khích sản xuất như hỗ trợ tài chính theo hạng sao (15 triệu đồng cho 3 sao, 30 triệu đồng cho 4 sao, 80 triệu đồng cho 5 sao), tổ chức tập huấn về xây dựng thương hiệu, kỹ năng bán hàng, chuyển giao công nghệ, tiếp cận thương mại điện tử và sở hữu trí tuệ. Đây là những hỗ trợ thiết thực giúp các chủ thể OCOP “cất cánh”, từ đó nhân rộng mô hình hiệu quả ra toàn tỉnh.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, chương trình OCOP tại Lào Cai vẫn đang đối mặt với một số thách thức. Nhân lực cấp xã còn thiếu và yếu về chuyên môn, sản phẩm nhiều nhưng chưa đồng đều về chất lượng, công tác truyền thông ở một số nơi còn hình thức, chưa phát huy hiệu quả. Trước thực tế này, tỉnh đã kiến nghị Trung ương cần thống nhất mô hình tổ chức thực hiện chương trình, xây dựng trung tâm tư vấn chuyên nghiệp theo vùng, và ban hành chính sách tài chính cụ thể để hỗ trợ sản phẩm sau tái đánh giá – vốn đang bị “bỏ ngỏ”.

Giai đoạn 2026–2030, Lào Cai đặt mục tiêu phát triển mạnh các sản phẩm OCOP gắn với du lịch nông thôn, nhất là ở các xã biên giới và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây được xem là bước đi chiến lược để không chỉ nâng tầm thương hiệu địa phương, mà còn thúc đẩy phát triển bền vững từ gốc, bảo tồn văn hóa và giữ chân người dân ở lại làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.